Yeni Müfredata İlişkin Değerlendirme ve Öneriler

Yeni Müfredat Hakkında Öneriler ve Değerlendirmeler

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 26 Nisan’da kamuoyuna sunduğu yeni müfredat taslağına ilişkin 255 sivil toplum kuruluşu ve 8 uzman eğitimci tarafından değerlendirme raporu yayımlandı.

Yeni müfredatın milli ve manevi değerlerle güçlü bir şekilde donatılması gerektiğini belirten eğitimciler, müfredatın genel anlamda olumlu bulduğunu kaydederek müfredatın daha da geliştirilmesi yönünde fikir beyan etti.

“Müfredatın temel aldığı insan modeli, programların ortak ögesi olarak belirlenen değerlerin tüm programlar nezdinde esas alınması; değer modelinin programlar bazında değişiklik göstermekle birlikte bazı programlara başarılı bir şekilde yansıtılması; programların bütüncül bir yapıda ve beceri temelli ele alınmış olması olumlu gelişmelerdir.” denilen raporda şu öneri, tespit ve değerlendirmeler yer aldı:

Her çalışmada geliştirilebilir yönler olduğu gibi bu çalışmada da kullanılan dil ile muhtevanın milli ve manevi değerlere uygunluğu ile programın değerlerle güçlendirilmesi hususlarında; aşağıda belirtilen maddeler dikkate alınmalıdır;

• Müfredat dili, kadim irfan ve kültürel değerlerimizi yansıtmalı, değerlerimize aykırı ifadelerden kaçınılmalıdır. Program boyunca kullanılan kavramların, inanç açısından sorun teşkil etmemesine dikkat edilmelidir. Mesela programda kullanılan “yaratıcı/yaratıcılık” (Ör: Fen Bilimleri s.20, 45, 49, 52; Sosyal Bilgiler s 26, 56, 103; Hayat Bilgisi s. 33, 57; İnkılap Tarihi s. 15, 20; Okul öncesi, s. 22, 95) kelimesindeki yaratma kavramının gözden geçirilmesi ve geçtiği yerdeki anlamına bağlı olarak üretkenlik, keşfedicilik, özgün ve ilham verici, kolaylaştırıcı benzeri kavramlarla ifade edilmesi yerinde olacaktır. Bu örnekler diğer programlarda da artırılabilir. Din Kültürü programında bu kavramın hem Yaratıcıya hem de insana atfedilmesinin meydana getirdiği kafa karışıklığı DKAB programında (s.77) daha net görülebilir.
• Programda yer alan bazı ibareler ve görüşler, inanca aykırı düşmektedir. Sosyal Bilgiler programının “Bu görsellerden hangilerinin doğada kendiliğinden var olan varlıklar olduğunu belirlemeleri istenir.” (S. 20). Öğretme – öğrenme yaşantılarında geçen kendiliğinden var olma ibaresi, mevcudatın yaratıcı ile olan bağını keserek mevcudatı tesadüfe havale eden açıklamalardır. Bu boyutuyla bu ifade “insan eliyle üretilmemiş doğadaki varlıklar” veya benzeri ifadeler ile sunulabilir.
• Programda yer alan kimi ifadeler, kâinatta tesadüfiliği, kendiliğinden oluşumu veya doğa tarafından yaratılmış gibi bir algı oluşturmaktadır. Bu noktada özellikle Fizik, Kimya, Biyoloji ve Fen Bilimleri derslerinde canlılarda görülen mükemmelliğin tesadüfen oluşamayacağı, bu mükemmelliğin bir sanatkârı olduğu nazara verilmelidir. Öğrencilerin sanatı gördüğü gibi sanatkârı da görmesi sağlanmalıdır. Her ne kadar evrim kavramı programda olmasa da Biyoloji ve Fen Bilimleri genel manada evrimci, seküler bakış açısıyla yazılmıştır. Bu dil yerine milli ve bilimsel dilin kullanılması anlam ve kazanım açısından daha doğru olacaktır.
• Okul öncesi müfredat programında Tarih şeridinde sıradan birçok olayı almışken, (önemli gün ve haftalar) Çanakkale Zaferi ve İstiklal Marşı’nın kabulünü almamıştır. Çanakkale Zaferi ve İstiklal Marşı programa eklenmelidir. Ayrıca tüm programda olduğu gibi Mustafa Kemal Atatürk çok fazla işlenmesine rağmen diğer devlet yöneticilerimiz yeterli oranda işlenmemiştir.
• Programlarda konu alanına bağlı olarak verilen bazı öğrenme çıktıları, inanca aykırı düşmektedir. Felsefe dersi programında yer alan “Öğrencilerin Tanrı’nın varlığına ilişkin görüşlerle (teizm, deizm, panteizm, ateizm, pananteizm) Tanrı’nın varlığının kanıtlanması problemini anlamaları, ilgili düşünce ve argümanları değerlendirmeleri amaçlanır.” (S. 38. ) cümlesindeki “Tanrı’nın varlığının kanıtlanması problemi”, Allah’ın varlığının kanıtlanmasının bir problem olarak işlenmesini akla getirmektedir. Zihinlere şüphe yerleştirecek olan bu ifadeler anlaşılır şekilde yeniden düzenlenmelidir. Diğer yandan Allah’ın varlığını ispatlayan görüşler de programa konulmalıdır. Eğer konulmayacaksa ateizm gibi inançsızlığı ifade eden görüşler de programa alınmamalıdır. Felsefe programında Varlık Felsefesi açıklanırken (S. 20- 21) bahsedilen felsefi görüşlere Yaratılış görüşü de eklenmelidir.
• Yine Felsefe programında Din Felsefesi öğrenme alanında Tanrı ibaresi sıklıkla kullanılmaktadır. Uygun yerlerde inancımıza uygun olarak Allah isminin de geçmesi gerekmektedir.
• Bazı programlarda, konunun gidişatına uygun olan ancak anahtar kavramlarda yer verilmeyen kelimeler eklenmelidir. Mesela Sosyal Bilgiler (s.73) SB6.3.2 a) İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına katkılarını belirler.” Öğrenme çıktısına anahtar kavramlara “Hz. Muhammed” eklenebilir.
• Aynı şekilde Temel Dini Bilgiler programında Hz. Peygamber ifadeleri yer almakta ancak isim olarak Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) olarak zikredilmesi de sağlanmalıdır.
• Programlar bazında kültürümüze mal olmuş önemli şahsiyetlere önceki programlarda olduğu gibi bu programlarda da yer verilmiş olması (Ör. Hayat Bilgisi 2 s. 57 – Ali Kuşçu, Uluğ Bey, El-Cezeri, Jale İnan, Vecihi Hürkuş, Afet İnan, Engin Arık, Fuat Sezgin, Cahit Arf, Aziz Sancar, Halil İnalcık; Fen Bilimleri s. 203 – Aziz Sancar; Biyoloji s. 84 – Aziz Sancar; Coğrafya s.16; Tarih s. 34) önemli bir adımdır. Ancak bazı derslerde bilim insanlarının isim olarak zikredilmediği (Sosyal Bilgiler s. 39) veya tüm sınıf düzeylerinde yer almadığı görülmektedir. Öğrencilerin zihinsel, bedensel, ruhsal ve duygusal gelişimlerinin dengeli bir şekilde desteklenmesi ve şahsiyet kazandırılması için tarihimizdeki büyük şahsiyetler ve hadiseler, öğrencide aidiyet duygusunu uyandıracak şekilde verilmelidir. Değerlerin yaşantıya aktarılabilmesi için maddi manevi kültürümüzün ve tarihimizdeki büyük şahsiyetlerin değer yaşantısına olumlu etkisinden mutlaka faydalanılmalıdır. Özellikle okul öncesi ve ilköğretimin ilk sınıflarına yayılacak şekilde örnek şahsiyetlerin hayatlarına, başarılarına ve kültürümüze yaptıkları katkılarına daha çok yer verilmelidir. Böylece “tarihi ve ecdadı ile iftihar eden nesil” yetiştirme gayesine ulaşmaya katkı sağlanmış olur.
• Bu bağlamda, bilim ve teknolojik kalkınmanın sadece batıya ait olmadığı ifade edilerek milli kalkınmanın milli ve manevi değerlere bağlı olarak da gelişebileceği vurgulanmalıdır. Tarih boyunca İslam medeniyeti, bilime, sanata ve ahlaka önemli katkılar yapmıştır. Bu manayı teyit eden Tarih dersi programı, TAR.9.3.4. öğrenme çıktısına “İslam’ın Altın Çağı” kabul edilen dönem ile ilgili öğrenme çıktısı eklenebilir.
• Zenginleştirme ve Destekleme alt başlıklarında yer alan farklılıklara saygı ibarelerinde ne tür farklılıkların kabul edilebileceği hususunda sınırlar çizilmelidir.
• Programların değerler ile ilişkilendirilmesi genel anlamda başarılı olmakla beraber bazı dersler bazında bu ilişkilendirmenin yetersiz kaldığı ve/veya geliştirilmesi gerektiği görülmektedir. Örnek olarak Sosyal Bilgiler programında S19 SB4.2 son paragrafta afet dönemi dayanışmayı açıklarken D16.2.4 “Ülkede yaşanan olağanüstü durumlarda (salgın, doğal afet vb.) yardımlaşma ve dayanışma faaliyetlerine katılır.” ile mutlaka ilişkilendirilmelidir. Yine aynı şekilde SB.5.2.4; SB.5.3.1; D19.3 (ülke varlıklarına sahip çıkmak), SB.5.4.2; D1.2; D1.4 (Adalet), D14.2 (Saygı), SB.5.5.1; D18.3 (Temizlik), D5.4 (Duyarlılık) ile ilişkilendirilebilir. Bu örnekler her program bazında detaylandırılabilir. Bazı derslerde sadece değere atıf varken bazı değerlerde değerin en uygun alt bileşenlerine atıfta bulunulmuştur. Doğru olanın ikinci yaklaşım olduğu söylenebilir.
• Sonuç genel anlamda ortak metinde ön plana çıkarılan milli ve manevi değerlerin diğer müfredat programlarında yeterli ve istendik şekilde işlenmediği görülmüş olup, bu değerlerin bütün müfredat programlarına işlenmesi gerekmektedir.

RAPORU HAZIRLAYANLAR:

• Prof. Dr. Cihat Yaşaroğlu
• Prof. Dr. Halim Ulaş
• Prof. Dr. Selahattin Çelebi
• Doç. Dr. Ahmet Kavlak
• Doç. Dr. Kasım Takım
• Dr. Mehmet Yaşar
• Eğitimci Yazar Adnan Kalkan
• Eğitimci Yazar Ali Erkan Kavaklı

DESTEKLEYEN SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

1. Açık Kapı Çevre Eğitim ve Kültür Derneği
2. Adalet Platformu
3. Adana Faslı Bahar Sosyal Yardımlaşma Eğitim Kültür ve Sanat Derneği
4. Adana Genç Gönüllüler Derneği
5. Adıyaman Kültür ve İlim Vakfı
6. Afyon İlim ve Araştırma Vakfı
7. Ağrı Kültür ve Eğitim Vakfı
8. Ahlat Nur İlim Eğitim ve Kültür Vakfı
9. AKÇED-Malatya Gucdüvani Ahlak Kültür ve Çevre Derneği
10. Akdeniz Kültür ve Eğitim Vakfı
11. AKEV -Aydın Kültür Eğitim Vakfı
12. Aksaray Somuncubaba Kültür ve Eğitim Vakfı
13. Aksaray Uhuvvet Vakfı
14. AKULDER -Akdeniz Uluslararası Öğrenci Derneği
15. AKVA -Akdeniz Eğitim ve Kültür Vakfı
16. Alaca Hizmet Vakfı
17. Amasya Sultan Bayezid Kültür Vakfı
18. Anadolu Tevhid Vakfı
19. Anahtar Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği
20. ANÇED – Anadolu Çevre Eğitim Kültür Dayanışma Derneği 
21. ANESİAD Malatya Şubesi
22. Ankara Hamiyet ve İrfan Vakfı
23. Ankara Kültür ve Eğitim Vakfı
24. ANSED – Antalya İl Eğitim Gençlik Spor Kültür ve Dayanışma Derneği
25. ASDER – Adaleti Savunanlar Derneği Antalya Temsilciliği
26. ASDER – Adaleti Savunanlar Derneği
27. ASSAM-Adaleti Savunanlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Derneği
28. Atik Spor Kulübü
29. Bahar İlim Kültür ve Eğitim Vakfı
30. Bandırma 17 Eylül Kültür ve Eğitim Vakfı
31. Bartın Eğitim Vakfı
32. Battalgazi İmam Hatip Liseleri Mezunları Ve Sevenleri Derneği
33. Bayburt Hizmet ve Eğitim Vakfı
34. Beyan Eğitim Kültür İlim Vakfı
35. Bingöl İlim ve Kültür Vakfı
36. Birlik Haber-Sen Malatya Temsilciliği 
37. Birlik Vakfı
38. Birlik Vakfı Malatya Şubesi
39. Biruni Gençlik Merkezi ve Dayanışma Derneği
40. Bitlis Bediüzzaman Said Nursi Kültür ve Eğitim Vakfı
41. Boğaziçi Eğitim ve Kültür Derneği
42. Boğaziçi Vakfı
43. Bolu- Abant Eğitim Vakfı
44. Boluder
45. Büro Bir Sen
46. Büyük Aile Platformu Adana
47. Celal Tetiker Şefkat Vakfı
48. Çağdaş Düşünce Araştırma Derneği
49. Çankırı İlim Kültür Eğitim Vakfı
50. Çoruh Kültür Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfı
51. Çöşnük Eğitim Derneği
52. Çukurova İlim Vakfı
53. Çukurova Öğretmenler Derneği
54. Değişim Eğitim Kültür Derneği
55. Demirci Kültür ve Eğitim Vakfı
56. Dersaadet Kültür ve Eğitim Vakfı
57. Deva Bir Sen
58. Diyanet-Sen Malatya Şubesi
59. Diyarbakır Aile Eğitim ve Kültür Derneği
60. Dünya Çocuk Hakları Derneği
61. Düzce Çınar Eğitim Vakfı
62. Eddai Vakfı- Eğitim Day. Düşünce Araş. İlim Vak.
63. Eğitim-Bir Sen Antalya Şubesi
64. Eğitim-Bir-Sen Malatya 1 No’lu Şube
65. Eğitime Destek Platformu
66. Eksen Der Malatya 
67. Elazığ Hizmet Vakfı
68. Elbistan Kültür ve Eğitim Vakfı
69. Eldenele Derneği
70. ⁠Elmas Divit Derneği Malatya 
71. Emekli Bir Sen
72. Emir Sultan Eğitim ve Yardımlaşma Vakfı
73. Enerji Bir-Sen Malatya Temsilciliği
74. ENSAR Antalya Şubesi
75. Ensar Vakfı Malatya Şubesi
76. Erdemli Gençlik Derneği
77. Erzincan Gündüzalp Kültür ve Eğitim Vakfı
78. Erzurum Kültür ve Eğitim Vakfı
79. Eskişehir Osman Gazi Kültür ve Eğitim Vakfı
80. Evrensel Hafızlar Derneği Malatya Şubesi
81. Ezan Platformu
82. Fahri Kığılı Vakfı
83. Gazipaşa Çınar Derneği
84. Gedik Eğitim Derneği 
85. Gediz Eğitim ve Kültür Vakfı
86. Genç Osman Vakfı
87. Gençkuşak Spor Kulübü
88. GEREDER
89. Giresun İlim Kültür ve Eğitim Vakfı
90. Günyüzü Eğitim Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği 
91. Habibi Neccar Kültür ve Eğitim Vakfı
92. HAKBİRSEN
93. Hakkâri Kültür ve Eğitim Vakfı
94. HAKBİR
95. Haliliye Kültür ve İlim Vakfı
96. Hamidiye Kültür ve Eğitim Vakfı
97. Hanımın Çiftliği Eğitim Derneği
98. HASEV-Hazreti Süleyman Eğitim Vakfı
99. Hasırcılar Kültür Derneği
100. Hatunsuyu Eğitim Derneği
101. ⁠Hayrat İnsani Yardım Derneği
102. ⁠Hayrât Vakfı 
103. Hilaliye Eğitim Vakfı
104. Horata Eğitim Ve Kültür Derneği
105. Huzur Vakfı
106. Isparta Kültür ve Eğitim Vakfı
107. Isparta Mekke Eğitim Vakfı
108.  İdeal Eğitim Derneği 
109. İDEV
110. İHH Antalya Şubesi 
111. İHH Arama Kurtarma Derneği
112. İHLASDER
113. İKEV-Kültür Eğitim Çevre ve Sağlık Vakfı
114. İlim- Hizmet ve Yardımlaşma Vakfı
115. İlim Yayma Cemiyeti
116. İlim Yayma Cemiyeti Antalya Şubesi
117. İlim Yayma Cemiyeti-Malatya Şubesi
118. İMH
119. İMH – İnsan ve Medeniyet hareketi Antalya Şubesi
120. İMH Demre
121. İMKANDER
122. İnanç Hürriyeti Derneği
123. İnegöl Şura Vakfı
124. İnsan Onuru Eğitim Derneği
125. İsdav-İstanbul Stratejik Düşünce Ve Araştırmalar Vakfı
126. İskenderun Kültür ve Eğitim Vakfı
127. İslam Birliği Vakfı
128. İslam Dayanışma Cemiyeti
129. İslam Medeniyeti Vakfı
130. İslamköy H. Hüseyin Ergünal Kültür Eğitim Vakfı
131. İstanbul Düşünce Enstitüsü
132. İYAK -İnsani Yardım Arama Kurtarma Derneği 
133. İyilik İnsan Hakları Derneği
134. İZEV-İzmir Eğitim ve Hizmet Vakfı
135. Kafkas Halkları Derneği
136. Kafkas İlim ve Eğitim Vakfı
137. Karabük Hizmet ve Eğitim Vakfı
138. KARDOSTDER – Kumluca Kardeşlik Ve Dostluk Derneği
139. Karesi Vakfı
140. Kastamonu Bedii Eğitim Kültür Vakfı
141. Kelkit Kültür Eğitim Vakfı
142. Kereb-i Gazi Kültür Eğitim Vakfı
143. Kıbrıs İlim Kültür ve Hizmet Vakfı
144. Kırıkhan Kültür Eğitim ve Sanat Vakfı
145. Kırıkkale Fatih Vakfı
146. Kırıkkale İlim Marifet Ahlak Vakfı
147. Kırşehir Aşıkpaşa İlim ve Kültür Vakfı
148. Kocaeli Kültür ve Eğitim Vakfı
149. Kur’an’ı Anlama Platformu
150. Kurtuluş Kuranda Cemiyeti
151. Kutup Yıldızı
152. Kültür Araştırma Dayanışma Eğitim Vakfı
153. Kültür Memur-Sen Malatya Temsilciliği
154. Kütahya Anadolu İlim ve Araştırma Vakfı
155. LİMANDER
156. Malatya Bağımlılıkla  Sivil Mücadele Derneği
157. Malatya Dini ve Milli Hizmetler Vakfı
158. Malatya İHH İnsani Yardım Derneği
159. Malatya İlim ve İrfan Vakfı
160. Malatya İlim Yayma Cemiyeti, İnönü Üniversitesi Bilgef Öğrenci Topluluğu
161. Malatya Niyazi-i Mısri Kültür Vakfı
162. Malatya Öncü Spor Kulübü
163. Malatya Önder İmam Hatipliler Derneği
164. Malatya Sıla Bilgi Kültür Dayanışma Derneği
165. Malatya Toplum Gönülleri Birliği
166. MANAVGAT MANAD – Manavgat Aile Derneği 
167. Manisa Saruhan Bey İlim Kültür ve Eğitim Vakfı
168. Mardin Hidayet İlim ve Kültür Vakfı
169. Mazlum-Der Malatya Şubesi
170. Mekteb Eğitim ve Kültür Derneği
171. Mersin İlim ve Kültür Vakfı
172. Merzifon Eğitim Kültür Vakfı
173. MESK-Memur Ve Emekli Sendikaları Konfederasyonu
174. METİD-Mezopotamya Engel Tanımayan İnsanlar Derneği
175. Milas Eğitim Vakfı
176. ⁠Milli Türk Talebe Birliği Malatya
177. MİM- Millii İrade Muhafızları
178. Misk-Der – Malatya İlim Sanat ve Kültür Derneği
179. Muğla Kültür Eğitim Vakfı
180. Muş Kültür Eğitim Çevre ve Sağlık Vakfı
181. Müftü Ahmet Hulusi Efendi Kültür ve Eğitim Sağlık Vakfı
182. NAKEV-Nazilli Kültür ve Eğitim Vakfı
183. Nevşehir İlim Kültür Vakfı
184. Niğde Eğitim Vakfı
185. Nizip İlim ve Hizmet Vakfı
186. Nur-u Osmaniye İlim Vakfı
187. Oltu Suffa Eğitim Vakfı
188. Önder Gerede İHL Derneği
189. Özbekler Birliği Derneği
190. Peygamber Sevdalıları Platformu
191. Rabia Eğitim Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
192. Rize İsar Eğitim ve Kültür Vakfı
193. Ruba Vakfı
194. Rumeli Anadolu ve Balkanlar İlim ve Eğitim Vakfı
195. Sağlık-Sen Malatya Şubesi
196. Sakarya Kültür ve Eğitim Vakfı
197. SAKEV-Samsun Araştırma Kültür Eğitim Vakfı
198. SEBİLAY Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Alanya
199. SEDE-Seçtiklerini Denetle Derneği
200. Semerkand vakfı Malatya Şubesi 
201. Sena Sosyal Yardımlaşma Derneği Alanya
202. Serder -Serik Eğitim Kültür Dernegi
203. Serhat Kültür Eğitim Vakfı
204. Serik İMH
205. Seyyid Burhaneddin İlim Vakfı
206. Seyyid Onbaşı Kültür Eğitim Vakfı
207. Siirt Eğitim ve Kültür Vakfı
208. Simav Fatih Vakfı
209. Sorgun Anadolu Kültür ve Eğitim Vakfı
210. Söke Eğitim ve Bilim Vakfı
211. Suffa Vakfı
212. Şanlıurfa Çölyak Eğitim Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
213. Şanlıurfa Sivil Toplum Kuruluşları insani yardım Derneği
214. Şems İlim Araştırma Vakfı -Konya
215. Şura İlim ve Kültür Vakfı
216. Talha -Zübeyir Eğitim ve Kültür Vakfı
217. Tarsus Kültür ve Eğitim Vakfı
218. Taşem Der-Taştepe Ve Şehit Fevzi Mahalleleri Sosyal Kültür Eğitim Der.
219. Tatar Spor Kulubü
220. Tatarlar Birliği Derneği
221. Tatvan Kültür ve Eğitim Vakfı
222. TDV Darende Şubesi
223. Tecde Eğitim ve Kültür Derneği
224. TGTV-Türkiye Gönüllü Teşeküller Vakfı
225. TİMAV -Türkiye İmam Hatipliler Vakfı Malatya Şubesi
226. TİYEMDER
227. Toç Bir-Sen Malatya Temsilciliği
228. Tokat İlim Sanat ve Araştırma Vakfı
229. TOKİ Evleri Eğitim Derneği
230. Topsöğüt Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Derneği
231. Trabzon Eğitim ve Kültür Vakfı
232. TUKEV-Turhal Kültür Eğitim Vakfı
233. ⁠TÜGVA Malatya
234. Türkistan Birliği Derneği
235. Türkiye Aile Birliği
236. Türkiye Aile Meclisi
237. Türkiye İlahiyat ve Yüksek İslam Enstitüsü Derneği
238. Türkiye STK Birliği
239. UKED-Uşak Kültür Eğitim Derneği
240. Umran Vakfı
241. Ümit Vakfı – Sivas
242. Vahdet Vakfı Antalya Şubesi
243. Van İlim ve Kültür Vakfı
244. Veysel Karani Kültür İlim ve Eğitim Vakfı
245. Yalova Şura Vakfı
246. Yedi Hilal Adana
247. Yedi Hilal Derneği Malatya Temsilciliği
248. Yenilikçi Sürdürülebilir Kalkınma Derneği
249. Yeryüzü Vakfı Antalya
250. Yeşeren Umutlar Eğitim Derneği
251. Yeşilyurt Eğitim Kültür Derneği
252. Yetimce-Yetim Hakları Derneği
253. Yozgat Hizmet Vakfı
254. YURTDER
255. Zonguldak Karaelmas Eğitim ve Kültür Vakfı